مایکوتوکسین‌ها(mycotoxins) یک گروه از سموم گیاهی هستند که توسط قارچ‌های مختلف تولید می‌شوند و می‌توانند در خوراک طیور و دام‌ها وجود داشته باشند. این سموم قادرند بر سلامت طیور و انسان‌هایی که از محصولات این دام‌ها استفاده میکنند، تاثیرات مخربی بگذارند. بنابراین، ضرورت بررسی و کنترل خوراک طیور برای پیشگیری از سم مایکوتوکسین، در حفظ سلامت طیور و انسان‌هایی که از محصولات آنها استفاده میکنند، یک ضرورت است. در این مقاله از وبلاگ گندم به بررسی اثرات مایکوتوکسین‌ها بر سلامت طیور خواهیم پرداخت و راهکارهایی برای کنترل این خطر را بررسی خواهیم کرد.
اثرات منفی مایکوتوکسین ها در خوراک طیور
خطرات سلامتی: مایکوتوکسین ها می توانند باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات سلامتی در طیور شوند. از جمله کاهش مصرف خوراک، کاهش وزن، سرکوب سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به بیماری. در موارد شدید، مایکوتوکسین ها حتی می توانند منجر به مرگ شوند.
کاهش بهره وری: طیوری که خوراک آلوده به مایکوتوکسین ها را مصرف می کنند، ممکن است دچار کاهش روند تولید تخم مرغ و جوجه ریزی شده و نرخ رشد ضعیفی داشته باشند. این می تواند منجر به زیان اقتصادی برای پرورش دهندگان طیور شود.
نگرانی های ایمنی مواد غذایی: مایکوتوکسین ها همچنین می توانند در صورت ورود به زنجیره غذایی از طریق فرآورده های آلوده طیور، برای سلامت انسان خطر آفرین باشند. به عنوان مثال، مایکوتوکسین‌های موجود در خوراک طیور می‌تواند منجر به وجود این سموم در تخم‌مرغ یا گوشت شود که می‌تواند توسط انسان مصرف شود.
زیان های اقتصادی: آلودگی مایکوتوکسین علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت و بهره وری طیور، می تواند به دلیل کاهش بازده خوراک، افزایش هزینه های دامپزشکی و کاهش ارزش بازار محصولات مرغ آلوده منجر به زیان اقتصادی برای تولیدکنندگان طیور شود.
روش های جلوگیری از آلودگی مایکوتوکسین در خوراک طیور چیست؟
چندین روش نگهداری ایمن وجود دارد که می تواند به جلوگیری از آلودگی مایکوتوکسین در خوراک طیور کمک کند. در اینجا به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم:
از ظروف دربسته استفاده کنید
نگهداری خوراک طیور در ظروف دربسته می تواند به جلوگیری از ورود رطوبت به خوراک و ایجاد شرایطی که رشد قارچ های تولید کننده مایکوتوکسین را تشویق می کند، کمک کند.
حفظ دما و رطوبت مناسب
خوراک طیور باید در جای خشک و خنک نگهداری شود تا از رشد قارچ هایی که مایکو توکسین تولید میکنند جلوگیری شود. در حالت ایده آل، دما باید زیر 25 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی زیر 70 درصد باشد.
از نگهداری خوراک برای مدت طولانی خودداری کنید
هر چه مدت زمان نگهداری خوراک طیور بیشتر باشد، خطر آلودگی به مایکوتوکسین بیشتر می شود. توصیه می شود ظرف 30-60 روز پس از خرید از خوراک استفاده کنید.
بررسی خوراک برای علائم کپک یا فساد
بازرسی منظم خوراک برای علائم کپک یا فاسد می تواند به شناسایی مشکلات احتمالی آلودگی مایکوتوکسین قبل از شدید شدن آنها کمک کند.
مدیریت موجودی اولین ورود، اولین خروج (FIFO) را تمرین کنید
استفاده از سیستم مدیریت موجودی FIFO می‌تواند به اطمینان از استفاده از خوراک قدیمی‌تر در ابتدا کمک کند و خطر آلودگی مایکوتوکسین را از نگهداری طولانی مدت کاهش دهد.
محل های ذخیره سازی را تمیز نگه دارید
تمیز کردن منظم محل های نگهداری می تواند به جلوگیری از تجمع گرد و غبار و سایر آلاینده هایی که می توانند در آلودگی مایکوتوکسین نقش داشته باشند، کمک کند.
آزمایش خوراک برای آلودگی مایکوتوکسین
آزمایش منظم خوراک برای آلودگی مایکوتوکسین می تواند به شناسایی مشکلات بالقوه کمک کند و اجازه می دهد اقدامات اصلاحی قبل از تبدیل شدن به یک مشکل انجام شود.
انواع مایکوتوکسین ها در خوراک طیور
آفلاتوکسین ها
آفلاتوکسین ها توسط قارچ های Aspergillus flavus و Aspergillus parasiticus تولید می شوند و برای طیور بسیار سمی هستند. شناخته شده است که آنها باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات سلامتی از جمله سرکوب سیستم ایمنی، آسیب کبدی و حتی مرگ در موارد شدید می شوند.
دئوکسی نیوالنول (DON)
DON توسط قارچ های Fusarium graminearum و Fusarium culmorum تولید می شود و در غلاتی مانند گندم، جو و ذرت یافت می شود. این می تواند باعث کاهش مصرف خوراک، کاهش وزن و سرکوب سیستم ایمنی در طیور شود.
Zearalenone (ZEA)
ZEA توسط قارچ Fusarium graminearum و Fusarium culmorum تولید می شود و در غلاتی مانند ذرت و گندم یافت می شود. این می تواند باعث مشکلات تولید مثل در طیور شود، از جمله کاهش تولید تخم و قابلیت جوجه ریزی ضعیف.
فومونیسین ها
فومونیزین ها توسط قارچ های Fusarium verticillioides و Fusarium proliferatum تولید می شوند و در ذرت و سایر غلات یافت می شوند. آنها می توانند باعث ایجاد طیف وسیعی از مشکلات سلامتی در طیور شوند، از جمله آسیب کبدی و سرکوب سیستم ایمنی.
اکراتوکسین ها
اکراتوکسین ها توسط قارچ های Aspergillus ochraceus و Penicillium verrucosum تولید می شوند و در غلاتی مانند گندم، جو و ذرت یافت می شوند. آنها می توانند باعث آسیب کلیه و سرکوب سیستم ایمنی در طیور شوند.
کدام طیور بیشتر در معرض آسیب های مایکوتوکسین هستند؟
همه گونه های طیور می توانند در معرض آسیب مایکوتوکسین قرار گیرند، اما برخی از آنها ممکن است نسبت به بقیه مستعدتر باشند. حساسیت طیور به آسیب مایکوتوکسین می تواند به عوامل مختلفی از جمله گونه و سن پرندگان، سطح و مدت قرار گرفتن در معرض و مایکوتوکسین خاص درگیر بستگی داشته باشد. برخی از طیور که بیشتر در معرض آسیب مایکوتوکسین هستند عبارتند از:
مرغ
جوجه های مرغ رایج ترین گونه های طیور پرورش یافته هستند و به شدت در معرض آسیب مایکوتوکسین هستند. آفلاتوکسین ها، دئوکسی نیوالنول (DON) و اکراتوکسین ها از رایج ترین مایکوتوکسین های موجود در غذای مرغ هستند و می توانند باعث ایجاد طیفی از مشکلات سلامتی از جمله کاهش رشد، سرکوب سیستم ایمنی و آسیب کبدی شوند.
مرغ های تخمگذار بیشتر از جوجه های گوشتی در معرض آسیب های ناشی از این سم هستند.مرغ های تخمگذار بیشتر از جوجه های گوشتی در معرض آسیب های ناشی از این سم هستند.
بوقلمون
بوقلمون ها نیز بسیار مستعد آسیب مایکوتوکسین، به ویژه در برابر آفلاتوکسین ها هستند. قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین در بوقلمون ها می تواند باعث کاهش رشد، سرکوب سیستم ایمنی و آسیب کبدی شود.
اردک ها
اردک ها نسبت به مرغ ها و بوقلمون ها کمتر در معرض آسیب مایکوتوکسین هستند، اما همچنان می توانند تحت تاثیر قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین قرار بگیرند.
غازها
غازها نسبت به مرغ ها و بوقلمون ها کمتر در معرض آسیب مایکوتوکسین هستند، اما همچنان می توانند تحت تاثیر قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین قرار بگیرند.
توجه به این نکات زیر ضروری است
- حساسیت طیور به آسیب مایکوتوکسین نیز بسته به سن پرندگان می تواند متفاوت باشد.
- پرندگان جوان معمولاً نسبت به پرندگان مسن تر مستعد آسیب به مایکوتوکسین هستند، زیرا سیستم ایمنی آنها هنوز به طور کامل توسعه نیافته است و در برابر عوامل استرس زا مانند قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین آسیب پذیرتر هستند.
- علاوه بر این، شدت آسیب مایکوتوکسین می تواند بسته به سطح و مدت قرار گرفتن در معرض و همچنین عوامل دیگری مانند رژیم غذایی و شرایط محیطی متفاوت باشد.
چگونه بفهمیم خوراک طیور به مایکوتوکسین آلوده شده است؟
روش های مختلفی برای آزمایش خوراک طیور از نظر آلودگی مایکوتوکسین وجود دارد. برخی از رایج ترین روش ها عبارتند از:
بازرسی بصری
بازرسی بصری خوراک می تواند به شناسایی علائم کپک یا فساد کمک کند که می تواند نشان دهنده وجود مایکوتوکسین ها باشد. این روش نسبتاً ساده است اما همیشه قابل اعتماد نیست، زیرا مایکوتوکسین‌ها می‌توانند در خوراک وجود داشته باشند، حتی اگر هیچ نشانه‌ای از کپک یا فساد وجود نداشته باشد.
ایمونواسی
تست های ایمونواسی از آنتی بادی ها برای تشخیص وجود مایکوتوکسین ها در نمونه های خوراک استفاده می کنند. این تست ها نسبتا سریع و ارزان هستند، اما ممکن است به اندازه روش های دیگر حساس یا خاص نباشند.
کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC )
HPLC یک تکنیک آزمایشگاهی است که می تواند برای جداسازی و تعیین کمیت مایکوتوکسین ها در نمونه های خوراک استفاده شود. این روش بسیار دقیق و حساس است اما نسبتاً گران و زمان بر است.
طیف سنجی جرمی
طیف سنجی جرمی یکی دیگر از روش های آزمایشگاهی است که می تواند برای شناسایی و تعیین کمیت مایکوتوکسین ها در نمونه های خوراک استفاده شود. این روش بسیار دقیق و حساس است اما نسبتاً گران است و به تجهیزات و تخصص تخصصی نیاز دارد.
علائم طیور در معرض این سم
توجه به این نکته ضروری است که علائم قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین می تواند مشابه علائم سایر مشکلات سلامتی باشد و تشخیص صحیح نیاز به ارزیابی پزشکی دارد. علاوه بر این، شدت علائم می تواند بسته به سطح و مدت قرار گرفتن در معرض آن متفاوت باشد و برخی افراد ممکن است نسبت به دیگران مستعدتر به اثرات قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین باشند.
محصولات هر ساله تحت تأثیر قارچ ها و مایکوتوکسین ها قرار می گیرند و این امر به طور کلی منجر به کاهش عملکرد و کاهش ارزش محصول می شود. آلودگی مایکوتوکسین خوراک طیور می تواند به طور قابل توجهی بر سلامت و بهره وری طیور تأثیر بگذارد.
- ضایعات پوستی
- آسیب کبدی: زردی (زردی پوست)
- نقص دریچه: قابلیت جوجه ریزی کمتر، افزایش تعداد جوجه یکروزه رد شده
- اثرات دستگاه گوارش: اسهال
- علائم عصبی (سمیت عصبی): عدم وجود رفلکس و موقعیت غیر طبیعی بال
- سرکوب سیستم ایمنی : مایکوتوکسین ها می توانند منجر به سرکوب سیستم ایمنی شوند که مقاومت حیوانات را کاهش می دهد و آنها را مستعد ابتلا به بیماری ها می کند.
- علائم بالینی : مایکوتوکسین ها بسته به نوع سم یا ترکیبی از سموم موجود در خوراک و همچنین مقدار سموم می توانند علائم بالینی متفاوتی داشته باشند.
- آسیب سلول های خونی (اثرات خون ساز): خونریزی، کم خونی، سندرم پرنده رنگ پریده و تعداد بیشتر کبودی در جوجه های گوشتی
- مشکلات کلیوی:افزایش مصرف آب و اختلال عملکرد کلیه ( بستر مرطوب )
- اثرات پوستی و غشای مخاطی: اختلال در پر کردن، ضایعات دهانی و فرسایش سنگدان. کاهش مصرف خوراک و امتناع غذا، کاهش افزایش وزن روزانه، اختلال در FCR و وزن کمتر کشتار. کاهش در تولید تخم مرغ، اندازه تخم مرغ، وزن تخم مرغ، کیفیت پوسته تخم مرغ و قابلیت جوجه ریزی.
علائم انسان آلوده به مایکوتوکسین
بسته به نوع مایکوتوکسین، سطح تماس و سن، وضعیت سلامتی و سایر عوامل می تواند متفاوت باشد. با این حال، برخی از علائم رایج قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین در انسان عبارتند از:
مشکلات تنفسی
قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین ها می تواند باعث مشکلات تنفسی مانند سرفه، خس خس سینه و تنگی نفس شود، به ویژه در افرادی که از قبل شرایط تنفسی دارند.
تحریک پوستی
قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین می تواند باعث تحریک پوست، از جمله بثورات، خارش و قرمزی شود.
سردرد
قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین ها می تواند باعث سردرد شود، به ویژه در افرادی که از قبل میگرن یا انواع دیگر سردرد دارند.
تهوع و استفراغ
قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین می تواند باعث علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و اسهال شود.
آسیب کبدی
برخی از مایکوتوکسین ها مانند آفلاتوکسین ها می توانند باعث آسیب کبدی شوند که می تواند منجر به زردی، درد شکم و سایر علائم شود.
سرکوب سیستم ایمنی
قرار گرفتن در معرض مایکوتوکسین می تواند سیستم ایمنی را سرکوب کند و افراد را مستعد ابتلا به عفونت ها و سایر مشکلات سلامتی کند.
علائم عصبی
قرار گرفتن در معرض برخی از مایکوتوکسین ها مانند اکراتوکسین ها می تواند باعث علائم عصبی مانند لرزش، تشنج و از دست دادن حافظه شود.
در انتها
در نتیجه، آگاهی از خطرات مایکوتوکسین در خوراک طیور برای پرورش دهندگان طیور بسیار مهم است. این مواد سمی می توانند به شدت به سلامتی طیور و در نهایت به سلامتی انسان ها آسیب برسانند. بنابراین، این ضروری است که پرورش دهندگان طیور از تولید کنندگان خوراک خود، اطمینان حاصل کنند که خوراک طیور آنها طبق استانداردهای لازم تولید می شود.
همچنین، برای کاهش خطر این مواد سمی، می توان از روش های بازرسی مواد خوراکی و نظارت بر شرایط نگهداری آنها استفاده کرد. با رعایت این اصول، پرورش دهندگان طیور می توانند به تولید محصولات با کیفیت و سالم کمک کنند.